KONPETENTZIAK

JOSÉ MOYA

• José Moyaren iritziz zeintzuk dira gure hezkuntza sistemak aintzat hartzen dituen ikaskuntza motak? Zein hezkuntza legediaren ondorioz eman zitzaion garrantzia ikaskuntza mota bakoitzari?

 José Moyaren irirtziz, hezkuntza sistemak 8 ikaskuntza mota hartzen ditu kontuan, Europako herrialde guztiek adostaturikoak direnak eta pertsona baten ikaskuntza prozesuan ezinbestekoak direnak. Ikaskuntza  mota hauek hiru irizpideen arabera adostu ziren:

Lehenengoa, hezkuntza mundu guztiaren eskura egon behar da eta beraz, derrigorrezko hezkuntza bada, hezkuntza sistemaren funtzioa ezin da selektiboa izan. Hau da, guztiei laguntzea izan beharko litzateke gakoa, hezkuntza guztion eskura egon beharko litzateke eta  ezin ditu  hoberenak aukeratu gainerakoak baztertu. Gaur egungo errealitatea oso ezberdina da ordea.  Adibidez LOMCE  legeak, DBH-ko 4.mailan ikasleak banatu egiten ditu, alde batetik ikasteko "balio" dutenak batxilerra egingo dute , eta bestetik "balio" ez dutenak FP edo erdi mailako graduak egitera bultzatuko zaie. 

Bigarrenari dagokionez, ikaskuntza guztiak gure bizitzarako  baliagarriak izan behar dira, hau da,diziplina artekoak izan behar dira eta  bizitzarako arlo desberdinetarako balio behar digu  bizitzako gauza guztietarako, pertsona moduan garatzera heltzeko eta norbanakoaren ongizatea bermatzeko. 

 Azkenik, hirugarren irizpidearen arabera,  ikasten ikastera lagundu behar dela da. Ikasketak amaigabeak direlako, izan ere, bizitza osoan zehar emango dira. Hezkuntza etengabea da edozein pertsonarena eta irakasleen lana, ikasteko grin hura inoiz ez itzaltzeko herremintak eskeintzearen helburua izan behar da.

• Alderatu José Moyak konpetentzien inguruan ematen duen definizioa, DeSeCo txostenak (2005), Europako Erkidegoen Batzordeak (2006) eta Heziberrik planteatzen dutenarekin.

Konpetentzien inguruan hainbat definizio daude, bilatzen ditugun lekuaren arabera aldatuko direnak. Kasu honetan hiru iturri ezberdinetik lortutako esanahiak eta Heziberriren ikuspuntutik zer diren azalduko dugu:

 Jose Moyak konpetentziak pertsonak batek dituen prozedura multzoa bezala ulertzen ditu (jakintza, gaitasun...), baina, hauei erabilera egokia ematen zaienean soilik lortuko dira. Alegia, helburu konkretu bat lortzeko erabiltzen dituen baliabideak dira konpetentziak. Hauek eskuratu eta erabiltzeko, egoera errealei aurre egiteko gai izan behar da pertsona eta horretarako beharrezkoa da jarduerak ondo definitu eta zehaztea eta horretan paper garrantzitsua jokatzen du hezkuntzak.

Europako Erkidegoen Batzordearen (2006) ustez, konpetentzia hau esan nahi du: "Oinarrizko konpetentziak dira pertsona guztiek behar dituztenak beren burua errealizatzeko eta garatzeko, bai eta herritartasun aktiborako, inklusio sozialerako eta enplegurako ere".

DeSeCo (2005), "Ezagutzak eta trebetasunak baino gehiago da konpetentzia. Eskaera konplexuei erantzuteko trebetasuna sartzen du barnean, baliabide psikosozialak oinarri hartzen ditu, eta mobilizatu egiten ditu (baita trebetasunak eta jarrerak ere) egoera eta testuinguru jakin batean". Konpetentzia erakusteko, ezinbestekoa da testuinguru batean kokatutako eskaera edo egoera konplexuen aurrean jartzea.

 Azkenik, Heziberrik horrela planteatzen ditu konpetentziak: "eskaera konplexuei erantzuteko eta zereginak egoki burutzeko ahalmena. Trebetasun praktikoak, jakintzak, motibazioa, balio etikoak, jarrerak, emozioak eta gizartearen eta jokabidearen beste osagai batzuk elkarrekin mobilizatzea eskatzen du, ekintza ganorazkoa izan dadin.

• Moyak adierazten du oinarrizko hezkuntzak ez duela izaera selektiborik. LOMCEren DBH etaparen antolaketa ikusita zer iradokitzen dizu.

Iruditzen zait izaera selektiboa duela, DBH-ko titulua eskuratu ahal izateko errebalida gainditu beharko delako. Gainera, hau lortzen ez dutenak gizarteak baztertu edo gutxietsi egingo ditu, gizarteak uste duelako onena goi mailako ikasketak ateratzea dela. Hortaz, izaera selektiboa du neurri handi batean.

• Ebaluaziori dagokionez, zer da José Moyak aipatzen duena halabeharrez egon behar duela konpetentzien ebaluazioa eman ahal izateko. Zer da bere iritziz informazio iturri egokiena hau gauzatzeko? Zer da Heziberri dekretuak adierazten duena honekiko. 

Moyak ebaluazioaren inguruan ere iritzi edo ikuspuntu bat dauka. Ebaluatzeko orduan bi baldintza direla kontuan hartu beharrekoak esaten du; alde batetik, informazio iturria egotearen beharra eta bestetik, ebaluazio irizpide batzuk egotearena.  Esandako irizpide horiek kurrikuluaren barnean egongo dira, hau da, oinarrizko konpetentziekin erlazionatuta egongo dira. Informazio iturriei dagokienez, ahalik eta egokienak aukeratu behar ditugu, hau da, informazio onena eta gehien ematen digutenak. 

Heziberri dekretuak ondorengo hau azpimarratzen du: Zehar konpetentziak eta diziplina barneko konpetentziak, hau da, oinarrizko konpetenzia guztiak, konpetentzien araberako hezkuntzaren ikuspegian ebaluatuak izan behar dira, guztiak baitira beharrezkoak hezkuntza xedeak erdiesteko. Azterketei izugarrizko garrantzia ematen diete.